O prawie do dodatku węglowego decyduje stan faktyczny w postaci rzeczywistego zamieszkiwania i prowadzenia gospodarstwa domowego w danym miejscu

Dla przyznania dodatku węglowego nie ma znaczenia, czy lokal, w którym mieszka wnioskodawca, stanowi samowolę budowlaną - wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny (sygn. akt III SA/Kr 643/23).

Skarżąca mieszka w osiedlu romskim wraz z mężem i dziećmi w budynku wzniesionym bez wymaganych pozwoleń, na gminnej działce. Budynek ten nie ma numeru porządkowego, jest zaś przyporządkowany legalnie tam postawionemu budynkowi wielorodzinnemu. Pod tym adresem skarżąca jest też zameldowana.

I ten adres podała we wniosku o dodatek jako swe miejsce zamieszkania. Jako źródło ciepła wskazała kocioł na paliwo stałe. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ustalił, że skarżąca nie mieszka w miejscu podanym we wniosku, lecz w wolnostojącym domu bez pozwolenia, którego nie wprowadzono do ewidencji.

Kierownik GOPS wydał decyzję o odmowie przyznania dodatku. Skarżąca odwołała się do SKO, które utrzymało zaskarżoną decyzję. Po tym wniosła skargę do WSA.

Do postępowania przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO).

RPO wniósł o uchylenie obu decyzji jako wydanych z mającym wpływ na wynik sprawy naruszeniem prawa, tj.:

art. 77 § 1 i art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego - poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności niezbadanie okoliczności korzystania przez skarżącą z oddzielnego źródła ogrzewania w rozumieniu ustawy o dodatku węglowym, co doprowadziło do niezastosowania art. 2 ust. 3c i 3d ustawy, a w konsekwencji nieprzyznanie skarżącej dodatku węglowego;

art. 2 ust. 3c i 3d ustawy o dodatku - poprzez ich niezastosowanie, co wynikało z braku dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy i w konsekwencji przyjęcie przez organ, że skarżąca nie spełnia wymagań do przyznania jej dodatku węglowego, podczas gdy w jej sytuacji nie ma możliwości ustalenia odrębnego adresu miejsca zamieszkania dla gospodarstwa domowego z oddzielnym źródłem ogrzewania;

art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy o dodatku - poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji niezastosowanie, polegającą na pominięciu prawnie uzasadnionych celów ustawy o dodatku, tj. zwiększenia poczucia bezpieczeństwa energetycznego i socjalnego oraz przyjęciu, że zamieszkiwanie skarżącej w budowli wzniesionej nielegalnie i niedopuszczonej do użytkowania stanowi przesłankę negatywną dla przyznania dodatku węglowego i w konsekwencji nieprzyznanie go;

art. 54 ust. 1 ustawy Prawo budowlane - poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że niedopuszczenie budynku, w którym mieszka skarżąca do użytkowania, stanowi kryterium negatywne dla przyznania jej dodatku węglowego i w konsekwencji nieprzyznanie go.

W pisemnym uzasadnieniu WSA stwierdził, że w orzecznictwie podkreśla się, iż kolejne nowelizacje ustawy o dodatku węglowym jasno wskazują, że ich ratio legis sprowadza się do objęcia wsparciem w formie tego świadczenia jak największej liczby gospodarstw domowych poprzez odformalizowanie procedury przy jednoczesnym zobowiązaniu organów administracji publicznej do dokładnego i wszechstronnego zbadania okoliczności faktycznych dotyczących osoby ubiegającej się o to świadczenie.

Cel tych przepisów polega bowiem na zapewnieniu jak najszerszego dostępu do przedmiotowego świadczenia gospodarstwom domowym, w których stosowane źródło ciepła lub źródło spalania paliw spełnia warunki ustawowe.

Zdaniem NSA, wyrażonym w wyroku z 11 października 2017 r. sygn. akt II OSK 2920/16, lokal posiada cechę samodzielności, jeżeli funkcjonalnie nie stanowi on części składowej innego lokalu, a korzystanie z niego nie wiąże się z koniecznością korzystania z pomieszczeń znajdujących się w innym lokalu.

O tym, czy dany lokal może być uznany za samodzielny, decyduje jego wydzielenie trwałymi ścianami, swobodny dostęp do niego właściciela czy mieszkańca oraz możliwość korzystania z niego bez wymogu korzystania z innych samodzielnych lokali, co oznacza przeznaczenie lokalu do wyłącznego użytku jego właściciela, mieszkańca.

Dla przyznania dodatku węglowego nie ma znaczenia, czy lokal, w którym mieszka wnioskodawca stanowi samowolę budowlaną, czy też nie. Sądy administracyjne zajmowały już stanowisko w odniesieniu do przypadków zamieszkiwania wnioskodawców w domkach na terenie ogródków działkowych (por. np. wyrok WSA w Szczecinie z 24.08.2023 r., II SA/Sz 428/23). Przyjęto wówczas, że organy, procedując w sprawie przyznania dodatku węglowego, nie są uprawnione do oceny zdatności altany do wypełnienia funkcji mieszkaniowej, lecz powinny ustalić, czy we wskazanym miejscu wnioskodawca zamieszkuje.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy organ I instancji, jak również organ odwoławczy uznały, że prawo do dodatku węglowego przysługuje jedynie osobom zamieszkującym lokale bądź budynki mieszkalne legalnie wybudowane i oddane do użytkowania.

Skarżąca wraz z rodziną zamieszkuje w budynku wybudowanym bez pozwolenia na budowę, ale organy nie zakwestionowały, że budynek ten stanowi jej centrum życiowe, o czym informowała organy administracji w toku postępowania.

Zdaniem WSA organy obu instancji błędnie zinterpretowały normę zawartą w art. 2 ust. 1 i ust. 2 u.d.w. uznając, że zamieszkiwanie i prowadzenie gospodarstwa domowego w budynku stanowiącą samowolę budowlaną wyklucza możliwość przyznania dodatku węglowego.

Sąd podkreślił, że przepisy u.d.w. nie definiują pojęcia miejsca zamieszkania. Nie precyzują również, jakie pomieszczenie może być uznane za miejsce zamieszkania. Ustawodawca nie powiązał zatem prawa do dodatku węglowego z warunkiem zamieszkiwania i prowadzenia gospodarstwa domowego jedynie w lokalu bądź budynku mieszkalnym.

Dla przyznania prawa do dodatku węglowego nie ma znaczenia tytuł prawny do lokalu/budynku oraz czy w świetle przepisów prawa budowlanego można wykorzystywać lokal (pomieszczenie) na cele mieszkaniowe ani też to, czy zgodnie z prawem budowlanym przeprowadzono określone czynności formalne zmierzające do zmiany sposobu użytkowania budynku (lokalu).

O prawie do dodatku węglowego decyduje nie legalność zamieszkiwania, a stan faktyczny w postaci rzeczywistego zamieszkiwania i prowadzenia gospodarstwa domowego w danym miejscu (pomieszczeniu), na obszarze gminy, do której składa się wniosek. Jak wynika z uzasadnienia projektu, celem ustawy było zapewnienie wsparcia jak największej grupie gospodarstw domowych w Polsce, w tym również gospodarstwom najuboższym energetycznie, w pokryciu części kosztów wynikających ze wzrostu cen na rynku energii, w tym kosztów opału.

Dodatek węglowy został powiązany z gospodarstwem domowym, w przypadku gdy głównym źródłem ogrzewania tego gospodarstwa jest kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy na paliwo stałe, zasilane węglem kamiennym, brykietem lub peletem zawierającymi co najmniej 85% węgla kamiennego. Kwestia zatem, czy gospodarstwo domowe prowadzone jest w budynku wybudowanym zgodnie z przepisami prawa budowlanego, nie stanowi okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy. Istotne jest czy budynek pełni funkcje mieszkaniową.

Wobec powyższego stwierdzić należy, że na skutek dokonania błędnej wykładni art. 2 ust. 1 i ust. 2 oraz 2 ust. 3c i 3d u.d.w. w rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 7, art. 8, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, jak to zasadnie zauważono w treści skargi oraz zaprezentowano w stanowisku Rzecznika Praw Obywatelskich. Dlatego WSA orzekł jak w sentencji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) w związku z art. 135 p.p.s.a.

Ponownie rozpoznając sprawę, organy administracji powinny na podstawie wywiadu środowiskowego ustalić, czy skarżąca faktycznie zamieszkuje i prowadzi gospodarstwo domowe we wskazanym budynku oraz czy ogrzewa je zdeklarowanym źródłem ciepła.

LS

RPO

foto: Pixabay