Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro w trybie skargi nadzwyczajnej zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z września 2014 roku w sprawie dotyczącej zapłaty zachowku

 

Z wnioskiem o skierowanie skargi nadzwyczajnej w tej sprawie zwróciła się matka małoletniego, który w 2011 roku w drodze dziedziczenia testamentowego otrzymał w całości spadek po zmarłym nagle w 2010 roku ojcu. Kobieta działając w imieniu kilkuletniego syna spadek ten przyjęła z dobrodziejstwem inwentarza, nie była zaś wykonawcą testamentu.

Spisu inwentarza majątku objętego spadkiem, zgodnie z postanowieniem stwierdzającym nabycie spadku na podstawie testamentu, dokonał wyznaczony w tym celu komornik.

 

W grudniu 2011 roku przeciwko małoletniemu spadkobiercy z powództwem o zachowek wystąpiła przedstawicielka ustawowa córki zmarłego spadkodawcy, urodzonej już po jego śmierci (w styczniu 2011 roku) wskazując, że jest ona uprawniona do otrzymania zachowku w wysokości 2/3 udziału spadkowego, jaki przypadłby jej w przypadku dziedziczenia ustawowego.

W pozwie wskazała, że masa spadkowa objęła m.in. własność dwóch lokali mieszkalnych w Warszawie oraz wierzytelność spadkodawcy z tytułu zawarcia przedwstępnej umowy kupna odrębnej własności lokalu w Zakopanem czy udziały w spółce prawa cywilnego.

 

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z września 2014 roku zasądził od małoletniego pozwanego na rzecz powódki kwotę blisko 240 tysięcy złotych z tytułu zachowku oraz koszty procesu przekraczające łącznie 36 tys. złotych. Wyrok nie zawierał uzasadnienia, nie został zaskarżony w terminie, a wniosku matki pozwanego z grudnia 2014 roku o przywrócenie terminu do złożenia apelacji, sąd nie uwzględnił.

 

Prawomocne orzeczenie zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności, przy czym sąd nie zamieścił w nim zastrzeżenia o prawie małoletniego pozwanego do powoływania się w postępowaniu egzekucyjnym na ograniczenie odpowiedzialności za długi.

W konsekwencji tego wyroku komornik wszczął egzekucję należności pieniężnej z miejsca zamieszkania małoletniego bez możliwości odwołania się do jego ograniczonej odpowiedzialności w spadku przyjętym z dobrodziejstwem inwentarza.

W związku z zaistniałą sytuacją postanowieniem warszawskiego sądu rejonowego z czerwca 2017 roku ogłoszona została upadłość konsumencka pozwanego i ustanowiono dla niego syndyka.

 

Analiza sprawy przeprowadzona w Prokuraturze Krajowej wykazała, że orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie pozbawiło pozwanego właściwej ochrony sądowej, doszło bowiem do naruszenia podstawowych zasad i gwarancji konstytucyjnych.

Zdaniem Prokuratora Generalnego uchylenie tego wyroku jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.

 

W skierowanej do Sądu Najwyższego skardze nadzwyczajnej Prokurator Generalny podniósł, że sąd orzekający procedował wbrew prawidłowo zebranemu materiałowi dowodowemu i ustaleniom faktycznym, niewłaściwie obliczając wysokość zachowku należnego powodowi na kwotę blisko 240 tys. złotych, podczas gdy pasywa masy spadkowej na dzień śmierci spadkodawcy przewyższały jej aktywa o ponad 325 tys. złotych.

 

Procedując w niniejszej sprawie sąd pominął umowy kredytowe, akty własności, wpisane hipoteki kaucyjne, doprowadzając choćby do wliczenia do masy spadkowej mieszkania, którego zmarły nie był właścicielem.

 

Z konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i prawa oraz bezpieczeństwa prawnego w ramach stosunków cywilnoprawnych wynika, że i dłużnik winien być chroniony przed nadmiernymi przywilejami wierzyciela. Trudno więc zaakceptować stan prawny, który dopuszcza do nieograniczonej egzekucji majątku pozwanego ponad wartość ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, w sytuacji gdy przyjął on spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

W takim przypadku bowiem spadkobierca odpowiada za długi spadkowe wyłącznie do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

 

W niniejszej sprawie sąd orzekł z rażącym naruszeniem prawa, pomijając obligatoryjną normę, która nakazywała mu z urzędu dokonać zastrzeżenia o prawie pozwanego do powołania się w postępowaniu egzekucyjnym na ograniczenie jego odpowiedzialności za długi spadkowe.

Zaniechanie sądu, zdaniem skarżącego, skutkowało nieuprawnionym i nieuzasadnionym rozszerzeniem zakresu uprawnień powoda i nieuprawnioną ingerencją w sferę praw majątkowych pozwanego, co finalnie doprowadziło do ogłoszenia upadłości konsumenckiej pozwanego.

 

Z tych względów Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

 

 

 

LS

Prokuratura Krajowa

foto: Pixabay