hammer 620011 340Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra sprawiedliwości

 

Zaproponowano rozwiązania wprowadzające nowy model dojścia do zawodu sędziego i wzmacniające rolę Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury w procesie kształcenia kandydatów do objęcia stanowisk w sądownictwie powszechnym i prokuraturze.

 

Z analizy funkcjonowania Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury od jej powstania w 2009 r. oraz obowiązujących w Polsce modeli dojścia do zawodu sędziego, wynika, że brakuje gwarancji ustawowych dla absolwentów Krajowej Szkoły do otrzymania stanowisk sędziowskich czy asesorskich, mimo zdanego egzaminu sędziowskiego. W praktyce wielu aplikantów sędziowskich po Krajowej Szkole nie znajduje zatrudnienia w sądownictwie powszechnym, co zważywszy na wysokie koszty ich wszechstronnego kształcenia jest nieuzasadnioną stratą finansową i społeczną. W latach 2013-2015
ze 165 absolwentów Krajowej Szkoły jedynie 25 uzyskało nominacje sędziowskie.

 

Dlatego zaproponowano, aby aplikacja sędziowska odbywana w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury byłą podstawową drogą dojścia do zawodu sędziego. W praktyce oznacza to, że co do zasady absolwenci Krajowej Szkoły z najlepszymi ocenami będą mieli pierwszeństwo w ubieganiu się o stanowiska asesorskie i sędziowskie. Chodzi o to, aby lepiej wykorzystać potencjał Krajowej Szkoły i jej absolwentów, którzy często nie mają szans pokazać swoich kompetencji w służbie sędziowskiej. W ten sposób budowana będzie elita sędziów gwarantująca najwyższy profesjonalizm i przestrzeganie najwyższych norm etycznych.

 

Aplikacja sędziowska i prokuratorska, odbywające się w Krajowej Szkole, będą realizowane według modelu scentralizowanego, który umożliwia wybór najlepszej kardy wykładowców i zapewnia przekazywanie ujednoliconych treści aplikantom. Aplikacja sędziowska i prokuratorska będą trwały 36 miesięcy. Nie przewidziano kształcenia na aplikacji ogólnej.

 

Przede wszystkim wprowadzono obiektywne i przejrzyste zasady naboru na asesurę sądową. Asesorami sądowymi będą mogły co do zasady zostać osoby, które ukończyły aplikację w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz złożyły egzamin sędziowski z wynikiem pozytywnym.

 

Pierwszeństwo obejmowania stanowisk asesorskich będzie przysługiwało aplikantom Krajowej Szkoły po egzaminie sędziowskim. Jednak w przypadku nieobsadzenia wszystkich stanowisk asesorskich w wydziałach karnych sądów przez aplikantów aplikacji sędziowskiej, minister sprawiedliwości będzie mógł je przeznaczyć dla aplikantów aplikacji prokuratorskiej.

 

Projekt zakłada, że najpierw będzie przeprowadzany konkurs na aplikację sędziowską, a następnie – po odbyciu tej aplikacji – wynik egzaminu sędziowskiego będzie decydował o pierwszeństwie przyjęcia na asesurę sądową. Po odbyciu asesury, jeśli przebieg służby nie będzie budził żadnych zastrzeżeń, asesor otrzyma propozycję nominacji sędziowskiej już bez konieczności uczestnictwa w konkursie. W krajach europejskich przy naborze do służby sędziowskiej przede wszystkim brani są pod uwagę absolwenci szkół sędziowskich, po okresie zajmowania stanowiska asesora.

 

Jednocześnie kandydaci mający inne kwalifikacje zawodowe niż absolwenci Krajowej Szkoły będą mogli ubiegać się o stanowiska sędziowskie w trybie konkursowym na dotychczasowych zasadach. Jednak uprawnienia asystentów sędziów, referendarzy sądowych i asesorów prokuratorskich do ubiegania się o wolne stanowiska sędziowskie będą stopniowo wygaszane.

 

Dodatkowo zaproponowano, aby zajmowanie stanowiska referendarskiego było możliwe także po złożeniu egzaminu referendarskiego w nowej formule (egzamin będzie zarządzał minister sprawiedliwości). Aplikanci sędziowscy i prokuratorscy, którzy ukończą aplikację, ale nie zdadzą egzaminu sędziowskiego czy prokuratorskiego będą mogli ubiegać się o stanowiska referendarzy sądowych.

 

Zgodnie z projektem, minister sprawiedliwości będzie mianował aplikanta na stanowisko asesora sądowego na czas nieokreślony. Jeśli Krajowa Rada Sądownictwa nie wyrazi sprzeciwu wobec mianowanego asesora, to obowiązki sędziego zostaną mu powierzone na 4 lata. Osoby, które uzyskają największą liczbę punktów na egzaminie końcowym, będą miały pierwszeństwo wyboru sądu, w którym będą pełnić obowiązki asesorskie.

 

Przewidziano także obniżenie progu zdawalności z każdej dziedziny prawa w części ustnej egzaminu sędziowskiego i prokuratorskiego (z 60 do 50 proc.), przy pozostawieniu konieczności uzyskania minimum 60 proc. możliwych do zdobycia punktów z obydwu części egzaminu (ustnej i pisemnej). Obecnie na egzaminie ustnym aplikanci rozwiązują kazusy z siedmiu dziedzin prawa ocenianych odrębnie. Doświadczenia z ubiegłych lat pokazały, że 60 proc. próg był zbyt wysoki, a założenie, że aplikant powinien być ponadprzeciętnie przygotowany ze wszystkich dziedzin prawa jest błędne.

 

Projekt zakłada wspólny nabór na aplikację sędziowską i prokuratorską, co jest uzasadnione względami ekonomicznymi i organizacyjnymi.

 

Wprowadzono także możliwość ustalenia na wniosek aplikanta indywidulanego toku odbywania aplikacji (tzw. indywidualny tok szkolenia). Przede wszystkim szczególna sytuacja niektórych aplikantek, zwłaszcza w okresie ciąży i macierzyństwa, uzasadniają odmienne uregulowanie dla nich przebiegu szkolenia, a głównie praktyk. Jednocześnie aplikant, który przed podjęciem aplikacji co najmniej 3 lata zajmował stanowisko referendarza sądowego, asystenta sędziego lub asystenta prokuratora także będzie mógł skorzystać z indywidulanego toku aplikacji. W takim przypadku aplikacja sędziowska lub prokuratorska będzie mogła zostać skrócona, ale jednak nie więcej niż o 12 miesięcy.

 

Aplikant Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury będzie mógł otrzymać stypendium. Będzie ono przyznawane na wniosek aplikanta przez dyrektora Krajowej Szkoły. Wysokość stypendium dla aplikanta sędziowskiego i prokuratorskiego nie będzie mogła przekroczyć wysokości najniższego wynagrodzenia zasadniczego referendarza sądowego.

 

Stypendium będzie także wypłacane osobom zawieszonym w prawach i obowiązkach aplikanta, np. z powodu długiej choroby uniemożliwiającej odbywanie aplikacji przez okres dłuższy niż 30 dni, konieczności sprawowania opieki nad własnym dzieckiem długotrwale chorym z orzeczoną niepełnosprawnością albo małżonkiem posiadającym orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Jednak w takich przypadkach aplikant będzie otrzymywał 80 proc. stypendium przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy w trakcie całej aplikacji.

 

Analogiczna zasada ma obowiązywać w przypadku urodzenia dziecka i konieczności sprawowania opieki nad nim. Natomiast aplikantka zawieszona w prawach i obowiązkach z powodu niezdolności do odbycia aplikacji, spowodowanej złym stanem zdrowia, przypadającej na okres ciąży zachowałaby prawo do pobierania stypendium w pełnej wysokości.

 

W projekcie noweli wskazano także zasady zwrotu stypendium lub umorzenia należności z tytułu zwrotu.

 

Projekt noweli wzmacnia również pozycję dyrektora Krajowej Szkoły i na nowo kształtuje wzajemne relacje między jej organami. W efekcie Rada Programowa KSSiP ma być organem opiniodawczo-doradczym dyrektora, a nie organem nadzorczym wobec niego. Ponadto, do Rady ma wejść przedstawiciel prezydenta z uwagi na udział głowy państwa w procesie nominacyjnym sędziów. Jednocześnie minister sprawiedliwości będzie nadzorował organizację aplikacji w Krajowej Szkole.

 

Poza nowelizacją ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury przeprowadzono także zmiany w innych ustawach.

 

Zmiany w ustawie z 21 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych

powinny wyeliminować wady systemowe istniejące w praktyce funkcjonowania sądownictwa powszechnego oraz spowodować likwidację regulacji biurokratycznych, utrudniających sprawne zarządzanie wymiarem sprawiedliwości.

 

Przykładowo proponuje się ograniczenie możliwości składania przez sędziów wniosków o przeniesienie na inne miejsce służbowe, co powinno zapewnić stabilizację kadry orzeczniczej w sądach. Przewidziano również uchylenie odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego, gdy wyrazi on zgodę na pociągniecie go do odpowiedzialności za wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji (tak samo jak w przypadku prokuratora, wyrażenie zgody przez sędziego na pociągniecie go do odpowiedzialności za wykroczenie drogowe, uchyli odpowiedzialność dyscyplinarną). Wprowadzono także przesłanki ustawowe do udzielenia sędziemu urlopu dla poratowania zdrowia.

 

Proponuje się również zmiany w ustawie z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze i ustawie z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, dotyczące odbywania przez aplikantów szkolenia z zakresu działania sądownictwa powszechnego i prokuratury. Po zmianach, porozumienia dotyczące tych szkoleń minister sprawiedliwości będzie zawierał z prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej i prezesem Krajowej Rady Radców Prawnych.

 

Zasadniczo nowe przepisy mają wejść w życie 1 czerwca 2017 r., a część regulacji ma obowiązywać od 1 stycznia 2018 r.

 

 

 

LS

Rada Ministrów